Odfrankowanie umowy kredytu indeksowanego (waloryzowanego) kursem franka szwajcarskiego to czynność polegająca na usunięciu z umowy postanowień nakazujących przeliczenie wypłaconej w złotówkach kwoty kredytu na franki szwajcarskie i jego spłatę w złotówkach przeliczanych na CHF – z zachowaniem w mocy umowy w pozostałym zakresie.
Innymi słowy jest to zabieg wyeliminowania z umowy kredytu mechanizmu indeksacji z pozostawieniem w mocy pozostałej części umowy. Po odfrankowaniu kredyt od samego początku traktowany jest jak kredyt złotowy oprocentowany według stawki LIBOR.
Odfrankowanie kredytu indeksowanego (waloryzowanego) jest skutkiem uznania waloryzacyjnych postanowień umownych za niedozwolone w rozumieniu art. 3851 kodeksu cywilnego. Odfrankowanie możliwe jest tylko w przypadku kredytu indeksowanego (waloryzowanego) kursem CHF, gdyż w tego typu umowie kwota kredytu wyrażona jest złotych polskich, a jedynie klauzula waloryzacyjna nakazuje przeliczenie jej na franki szwajcarskie. Bez takiej klauzuli waloryzacyjnej saldo kredytu wynosi tyle, ile wypłacono kredytobiorcy, gdyż nie dochodzi do żadnego przeliczenia na walutę obcą.
Co z odfrankowania ma kredytobiorca?
Skutkiem dla kredytobiorcy odfrankowania umowy kredytu indeksowanego (waloryzowanego) kursem franka szwajcarskiego jest ustalenie, że kredyt ten należy spłacać w złotówkach, lecz już nie jako równowartość określonej w CHF raty ale jako część zwykłego zadłużenia wyrażonego w złotych polskich. Takie ustalenie ma skutek od dnia zawarcia umowy. Oznacza to, że kredytobiorca spłacając kredyt z zastosowaniem się do klauzul przeliczeniowych spłacał go w zawyżonej wysokości spowodowanej wzrostem kursu CHF oraz spreadem. W rezultacie kredytobiorca zapłacił na rzecz banku więcej niż powinien i jest uprawniony do żądania zwrotu tej nadwyżki.
Odfrankowanie jest częstym zabiegiem stosowanym przez sądy na skutek uznania klauzul przeliczeniowych za abuzywne. Taki skutek eliminacji niedozwolonych postanowień z umowy kredytu jest również aprobowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego.
W wyroku z dnia 4.4.2019 r. (III CSK 159/17, OSP 2019, Nr 12, poz. 115, s. 29) Sąd Najwyższy opowiedział się za ustaleniem bezskuteczności klauzul abuzywnych w umowie kredytowej przy pozostawieniu pozostałych jej postanowień w mocy i uznaniem, że wartość świadczenia powinna być bezpośrednio określona w złotych polskich oraz oprocentowana LIBORem.
Jak wskazuje SN, prawidłowy jest pogląd „(…) że eliminacja klauzuli umownej uznanej za bezskuteczną nie może prowadzić do zmiany charakteru stosunku prawnego łączącego strony, tj. granicą, której przekroczenie uzasadnia interwencję sądu, jest sprzeczne z naturą stosunku (art. 3531 KC) ukształtowanie umowy (np. wyrok Sądu Najwyższego z 14.5.2015 r., II CSK 768/14, OSNC 2015/11/132), należy uznać, że wartość świadczenia powinna być bezpośrednio określona w złotych polskich. Taki wniosek wynika bowiem z wyeliminowania z umowy wszelkich przeliczników na walutę obcą. Równocześnie brak podstaw, by modyfikować określenie ceny kredytu. Obowiązujące regulacje prawne limitują bowiem maksymalne (a nie minimalne) granice oprocentowania świadczeń. W praktyce prowadzi to do uznania potrzeby utrzymania dla umowy oprocentowania według stawek LIBOR, mimo że z umowy wyeliminowane zostaje wszelkie powiązania wysokości świadczeń z walutą inną niż polska.
Odfrankowanie czy unieważnienie?
W najnowszym orzecznictwie Sąd Najwyższy przychyla się jednak do stwierdzania nieważności umowy kredytu indeksowanego (waloryzowanego) do franka szwajcarskiego w przypadku uznania klauzul indeksacyjnych (waloryzacyjnych) za niedozwolone i bezskuteczne.
One comment