Spread walutowy to różnica pomiędzy kursem kupna a kursem sprzedaży określonej waluty. Znajduje on zastosowanie w transakcjach kupna/sprzedaży walut czyli w tzw. transakcjach kantorowych. Przykładowo, jeśli chcemy nabyć określoną ilość franków szwajcarskich za złotówki, to za każdego franka musimy zapłacić w kantorze określoną cenę. Ceną tą jest kurs sprzedaży CHF, gdyż określa ona wartość, po jakiej kantor sprzeda nam jednego franka. W transakcji takiej kantor sprzedaje franki (stąd kurs sprzedaży CHF), a my kupujemy złotówki.
W przypadku, gdy chcemy nabyć określoną ilość złotówek za franki szwajcarskie, za każdą złotówkę musimy zapłacić w kantorze cenę określoną jako kurs kupna CHF. W takiej transakcji kantor kupuje franki (stąd kurs kupna CHF) a my sprzedajemy złotówki.
Spread stanowi o opłacalności działalności kantorowej (handlu walutami) i jest wcieleniem zasady „kup taniej, sprzedaj drożej”. Dlatego właśnie kurs kupna CHF jest zawsze niższy od kursu sprzedaży CHF.
W kontekście powyższego warto zadać pytania: Czy banki udzielając kredytów indeksowanych (waloryzowanych) do franka szwajcarskiego i denominowanych do CHF w sposób uzasadniony stosowały spread ? Czy stosowanie spreadu było zgodne z prawem?
Aby odpowiedzieć na to pytanie należy przyjrzeć się mechanizmowi wypłaty i spłaty tych kredytów. W kredycie denominowanym do CHF kwota kredytu wyrażona jest we franku szwajcarskim, zaś jej wypłata następuje w złotych polskich w kwocie ustalonej według kursu kupna CHF ustalonego przez bank. Aby kurs kupna miał w tej sytuacji uzasadnienie to przy wypłacie kredytu musiałoby dojść do kupna przez bank franków szwajcarskich od kredytobiorców. Czy tak rzeczywiście było? Otóż nie ponieważ postanowienia umowy kredytu denominowanego do CHF nie przewidują udostępnienia kredytobiorcy franków szwajcarskich i późniejszego ich odkupienia za złotówki. Tylko wówczas zastosowanie kursu kupna CHF do przeliczenia wypłaconej w złotówkach kwoty miałoby sens. Zapisy umowne od razu zakładały wypłatę kwoty kredytu w złotówkach jako równowartości określonej kwoty w CHF bez czynności pośredniej w postaci udostępnienia franków szwajcarskich.
Podobnie rzecz się ma w przypadku spłaty kredytu. Na tym etapie wykonywania umowy bank nie sprzedawał kredytobiorcom franków szwajcarskich za złotówki po to, by móc księgować spłaty rat we frankach szwajcarskich. Czynności te były dokonywane jedynie na „papierze”. W rzeczywistości kredytobiorcy spłacali poszczególne raty w złotówkach jako równowartość określonej kwoty w CHF po kursie sprzedaży franka szwajcarskiego. Brak było więc realnych transakcji sprzedaży uzasadniającej zastosowanie kursów sprzedaży CHF.
Umowa kredytu denominowanego do CHF zakładała więc różnicowanie podstaw waloryzacji świadczeń stron bez uzasadnionej przyczyny. Świadczenie banku (kwota kredyt wypłaconego) było ustalane w oparciu o niższy wskaźnik (przez co kredytobiorca dostawał mniej pieniędzy za to z wyższym saldem do spłaty), a świadczenie kredytobiorcy w oparciu o wyższy. Gdyby dług kredytobiorcy waloryzowany był według tego samego przelicznika co dług banku (kurs kupna CHF), globalne zadłużenie kredytobiorcy z tytułu kredytu byłoby zdecydowanie niższe.
Przedstawiona powyższej zasada funkcjonowania spreadu i brak realnych podstaw jego stosowania przez bank dotyczy w analogiczny sposób również kredytów indeksowanych (waloryzowanych) do CHF.
Obecność w umowie spreadu stanowiła dla banku dodatkowe wynagrodzenie, nie przewidziane w ustawowej konstrukcji umowy kredytu, a dla kredytobiorców dodatkowe obciążenie. Narusza to w sposób rażący interes kredytobiorców zwłaszcza w sytuacji, w której wysokość kursów kupna/sprzedaży (a więc spread) zależy od arbitralnej decyzji banku. W takim stanie rzeczy dochodzi nie tylko do rażącego naruszenia interesów ekonomicznych konsumentów, lecz również innych podlegających ochronie na podstawie art. 3851 § 1 k.c. Okoliczność ta uzasadnia uznanie postanowień umownych przewidujących spread za niedozwolone, a w konsekwencji odfrankowanie umowy kredytu indeksowanego (waloryzowanego) kursem franka szwajcarskiego lub denominowanego do CHF albo jej unieważnienie.
One comment